Pathianin a hmangaih che

CHIBAI LE, KA LO LAWM A CHE

Saturday, January 22, 2011

ICI Choir-Ka duh ber Lalpa



He hla hi zawngin mi chu a hneh a ni. Pathian hi zawng a lo awm chiang a ni.
he hla thuin rilru a hneh theih dan a tang hian, Kristian nun in thlah
chhawnna mai avang hian nun rilru a hneh pawp lovang.

Tuesday, January 18, 2011

praise & worship-ka tan i tuar(live)

Mizoram School tan Calendar Thar

Mizoram School tan Calendar Thar

P.L Liandinga

Calendar inpek te hi induhsakna chi khat a nih tehlul nen, kan sikul calendar thar a awm apiang hian a tha ti pawl leh ti lo pawl hi kan awm ziah a. Hei hi a nihdan tur dik tak pawh a ni reng a. Mizoram zirlai sing engemawzah chungchang thu a nih avangin sikul calendar hian a nghawng thui em em a, a thui chauh ni lovin mihring leh chhungkaw tam tak a nghawng avangin uluk takin kan ngaihtuah tur a ni.

Calendar pahnih : Calendar pakhat zawk January - December Calendar hi Mizoramin hun rei tak kan lo hmang tawh a, kum 2000 lai bawr vel atang khan Calendar thar, April - February/ March hi kan hmang ta a. He calendar zawk hi India ram pumpuiah hman tam ber a ni a, calendar hlui zawk hmang hi chu tlemte chauh an awm. Calendar hlui aia calendar thar hman chhan : Hotute thu leh hla zawng zawng kan va hre ve phak vek lo nain:

(1) Calendar thar, India ram pumpuia an hman tam zawk ang hi ram pum tihdan a nih avangin kan awmna ram, India ram hmun tam bera tihdan anga tih hi a tha zawk. Zirna sang leh phailam zirna kan pan dawnin mi tihdana kan tih a ngai leh tho tho. (2) National Games leh Sports chungchangah kan naupang chhuanvawrte zirna tihbahlah a hlauhawm. National Games leh Sports chu sikul naupang tan lehkhazir en zawnin ram pumin a duang a, chumi rual kan rem ve loh chuan kan nauten an tuar thlawn, hun remchangte kan bawhpelh phah thin.

(3) Kan hunpui ber, Krismas hman zawh chiaha admission tih ngai hi a hautak a, chulo rengah kan Krismas boruak nasa ta lutuk hi a ziaawm phah mahna.
(4) Thildang dang a la awm awm e.

Hun rei tak ata kan sikul calendar lo hman thin chu kan han thlak a. Kan Krismas boruak te a lo ziaawm ta sawtin a lang a, infiamna lama sikul naupang fel deuhte pawhin lehkha zir tibuai lutuk lovin thil an ti thei a.

Calendar hlui hman leh chhan : Mahse, tunah hian kum hnih kum thum lek kan la hman, kan calendar thar chu a hluia thlak leh zai kan rel niin a lang a. Ka lo hriat ve chinah chuan kan thlak lehna chhan ber chu hengte hi a ni:

(1) Pastor transfer nen a inrual lova, Pastor-te tan a remchang lo.
(2) Zirtirtu lamin thlasik chawlh hi rei se an tih avangin calendar hlui hi an duh zawk.
(3) Kan Kristian Kutpui aia Hindu kutpui chhunga chawlh rei zawk anga lang hi keini Kristian hlang hlak awmna state nen kan inhmeh lo.
(4) Thildang a la awm awm e.

Hniak tam lam nge kan zui a tlem lam? : Pastor transfer nena a inrual loh vanga school calendar zawk tihdanglam tumna a lo awm hrim hrimte a nih chuan Lal Isua pun buai kher lovin thiltih mak hmu ngeiah inngaih hial tur em ni aw ka ti deuhva. Pastor fa leh Pastor lo fate intam hleihziate ngaihtuahin he thil hi mak ka ti. Chu chauh ni lovin kan ngaihtuah dan kawngkal hrim hrim pawh a mak ka ti khawp mai. Pastor ni ta ila, hemi hi zu sawi chhuak ngam ta ila, hringei ramah pawh kal ngam zel tur khawpa huaisen angah ka inngai hial awm e. A lo ngaihtuah theitu ni ta ila, hemi changchawia naupang zawng zawng chunga ro ka rel a nih chuan keimah leh keimah pawh mak ka inti hial ang. Thlasik chawlh rei duh vang em ni? : Zirna that leh that loh hi thlasik chawlh rei leh rei loh azawnga teh ka vawikhat hriatna a ni hial awm e. Kan Mizoram boruak nuam tak maiah hian tunah phei chuan kan thlasik vanglai pawh hi chuti takin a na tawh lova, lo mangan ruk nak alaia a thlasik chawlh zawnga zirna kan han teh anga an han sawi ta chu a danglam ve ngawt mai. Zirtirtu thenkhat huan te, lo te neih a, thlasik chhunga zinvahte duh an awm avanga ram pumpui rualrem lo zawnga ro han rel phah tak chu kei thil mak hi ka hmu tlem bawk a, mak ka ti thei ngei mai. Sikul chuan naupang zirna (education) hi emaw a thupui ber tur ka lo ti a, thlasik chawlh hmang thiam laklawh zirtirtu thenkhat an awm avang maia hetia kan hnu lama han let leh tak rup rup mai chu a mak tih ngawt loh chu han Hallelui chiam chiamna lam tur thil a ni si lova, ngaihtuah dan a bangbo khawp mai. Kan Kristianna kawngah pawh calendar thar zawk, thlasik chawlh rei lote kha a ram pum ang pawha hlawk hlea kan lo hriat ve tawh tehreng nen a manganthlak ngawt mai. Calendar thar thatna : Krismas hunpui a lo thleng leh ang a, kan fateho exam zo, thawveng si, hun nei bawk si, tihtur chhawp thiam lo leh a ngaihna hre lo pa chuan fate ngaihtuahte kha hnapui takah kan neih leh mai thei. Calendar thar khan JAC te, VDP te duty ngai tehchiam lovin zirlaibu leh sikul routine-in kan khawtlang boruak min vawnsak nia kan lo hriat ve chu a ngaiah kan kir leh dawn poh zawng a nia le, calendar thar ngai hian kan meng hnuai raih mai ang tih ka hlau khawp ai.

Tu ngaihdan nge lak tur?: Education hi kan ngai pawimawh a, nu leh pa tam tak chuan an fate lehkha zirna turin loan an la a, renchem taka khawsain neih zawng zawngin fate education chu an ngaihtuah a ni. Chutihlai chuan sorkar anga thu vawthla pha chin tam ber hi chuan an fate hi calendar thar hmanna hmun, vairam lamah an thawn thla phiar a, helaiah vairam panna nei zo ve lo fate chu tu tute ngenna zahawm tak emaw ngai pawimawh thiam takin calendar hlui min hmanpui ang a, ti te pawhin a ngaihtuah theih. Mihring tana zirna (education) pawimawh em em zia ngaihtuahin kan education kalhung chherna atan chuan Sa zuar duhdan lak a fuh chiah lovang a, YMA lo inrawlh vakna tur pawh a ni lovang a, lehkhabu zuartute hmakhaw ngaia siam tur pawh a ni lovang a, MCS-ho emaw, sorkar hnathawk emaw ngaihdan lak bing pawh a fuh lovang. Ram pumpui kalphung te, educationist ngaihdan te, Research Findings te hman tangkai awm tak a ni. Hetia kan han sawi hian Sa zuar kan ti bik lo, lehkhabu zuartu kan ti bik hek lo, kan tih zawk tak chu eizawnna kawng khata eizawngtute thu ngaihchan emaw hi kalphung pumui nen a intawksir chuan a fuh vak lo thei kan tihna a ni. Dik tak chuan keini te ang, eng Commission Recommendation mah mumala sawi tur hre lote angte hi Education chungchang sawi tur hian kan tling lovin ka hria a. Kan zir leh kan thawh ve lam, naupang kum ruk hnuailam enkawlna chungchangah chuan sawi tur kan nei ve chauh turah ka lo ngai a. Mahse, tihdan thar that leh chhiat pawh hriat fel hmain kir leh tur thupek a lo awm tak phut maiah chuan ngaihdan ka'n thawh ve a ni.

Kristian kan ni : Kan Kristianna kan ngaihhlut em vanga calendar hlui hmanga December thla chhung zawng leh January thla chanve thleng han chawlh hian kan rinna lama min chawikan dan chiah ka la hre lova. Zirna hmun tam takah chuan puja chawlh hi chawlhkar hnih te, chawlhkar khat te a ni a. Puja chawlh hi thla khat lo ni ta se, Hindu sakhua an chawisanna tur ka hrethiam mang chiah lo. Kristian kan nihna tanchhana kan thiltih thenkhat hi chu kan ngaihtuah ngun a ngai em aw, ka ti. Kristian ram kan nih avangin zu te kan khap a, calendar hlui te pawh kan hmang dawn chu a ni teh poh awm a. Piantirh ata Kristian vek, thenawm zawng zawng pawh Kristian, chawlhni a inkhawm ziah, hmelhriat pawh Kristian lo chu pahnih khat chauh nei Mizote hian Kristianna nena inrem lo ngaihdan kan nei thiam em aw? ka ti. Chuti anih vang chuan hmasawnna leh inawpna thil tam tak a, 'keini Kristian,' kan tih tawh chuan hnial a rem vak tawh lova, mahse a point-ah chuan a tla deuh ni zelah ka ngai. Pa berin nupui fanaute kiangah pa ber kan nih thu sawi lauh lauh a ngaih fo mai chuan fel lo zawng a awm a ni.

Kan thiltih man hi kan pe mawlh ang : Thu tlukna lianpui mai hian man a nei a, hlawkna pawh a nei a. Vawiina kan thutlukna hi a man kan la pe ngei dawn a, eng angin nge kan pek a, a hlawkna nge kan chhiar ang a, a hlawk lohna lam tih chu kan la hmu ang chu.

[Vanglaini: April 5, 2004]

KA MANGAH KA LAWMNU KA HMU

KA MANGAH KA LAWMNU KA HMU

Rev. Z.T. Sangkhuma

Zan khat chu rin loh tak maiin ka mumangah ka lawmnu ka hmu mial a. Tun atanga thlir kir chuan kan inlawm lai chu kum 45 lai a ni ta. Tunah chuan keini pawh tu leh fate neiin pitar putar kan ni tawh a. Mahse ka mangah chuan tuna kan awm ang hi ni lovin, kan inlawm laia, mahni tawka that lai hmel ve ve kha kan lo pu a. Chutih laia tih dan pangngaiin an inah ka lo leng a. A tih dan pangngaiin tap sir zawn, dawhthleng bulah a thu a, la a kai a; kei pawh chu ka tih thin dan pangngaiin a bulah ka lo thu a. Buhseng laia kan inlawm dan te chu, inmitsir ralh ralh phain, nuih saih chungin kan lo sawi a. Mi dang an len ve loh zan a ni bawk a, tun tumah hi chuan thu awmze nei deuh sawi dun tawh ila a tha ang tia ka ngiahtuah leh sawi ka tum lai tak chuan ka harh ta phut mai a.

Ka thanharh hnu pawh chuan a hmel chu ka mitthla ah chuan a chiang em em mai a. Han muthilh leha ka mang chu chhunzawm leh a, ka sawi hman loh te pawh han sawi leh hram ka han tum a, ka han chhing lui leh ngial a. Mahse muthilh ka tum nasat poh leh ka harh chiang ting ta mai si, a uiawm a nia aw! Tihian ka ngaihtuah ta a. Muhil na lo pui chuan a ngaihtuah thui theih ta khawp mai a. Tun laia Tape Record kan zaitir a, a zai zawha kan duh tak chu kan han Re-win leh mai thin ang hian, ka mumang chu han Re-win leh mai hi a chakawm khawp mai a. Re-win kan han ngaihtuah thlen tak vekah chuan, chumi zana ka mang chauh pawh chu ni lovin, mahni tawka kan that lai ve, lenlai ni kha han re-win leh mai te pawh chu min chaktir ta rum rum mai a; mahse tihngaihna a awm ta si lo!

Sawi loh theih loh mumang makzia te chu min ngaihtuah tir ta zel a. Tun hma kum 35 lai kalta a Pathian thu kan zir laia 'Hnam mawl Sakhua' an tih mai thin, Aninism kan zir laia hnam mawl thenkhatin, mihringin thlarau kan neia an rinna chhan chu, mumang kan nei hi a ni e, an tih te pawh ka hre chhuak ta zel a. Mumang makzia chu ka ngaihtuah tam tial tial, mak ka tih a zual tual tual. Kan that lai nite kha, an inher liam zo tawh a. Engti kawng maha hmuh leh beisei chi lohvin hun inherin a liampui zel si. Hla phuahtu pakhatin,

"Aw Chung Pathian Khuarel,
Tinkim an dang lo;
Kumsulah an thar leh thin,
Mahse kan nun a dang zo ta,"

a lo tih te pawh chu ka ngaihtuah chhuak ta zel a, a taka hmangtu ka lo ni reng mai a. Mi tinin hmuh kan chak theuh loh theih loh chu mahni tawka kan that lai hmel hi a ni. Heti hian ka ngaihtuah leh ta zel a. Tunlai chuan thlalakna te hi a tha tawh si a. Ka mumanga Lawmnu nena kan titi dun kha, tuin emaw kan thla lo la hlauh mai se, a lo chhuah hunah a takin Lawmnu te leh thian dangte nen en theih ni sela, a va han hlimthlak duh awm tehlul em! Mahse tawnmang an chang zo ta si!

Mahse ka ngaihtuahna a tawp mai lo. Mumang ram hlutzia chu ka ngaihtuah leh zel a. Mahni tawka that lai hmel kha hmuh theihin a la awm tlat nia. Thlalak angin a da ve lo va, a hlui ve chuang lo. A awmna hmunah chuan chuai thei lo, danglam ve ngai lo, a thatna pangngai reng zu ni tlat a! Aw! chu tak mai chu hmuh theihna hmun han awm tak se aw! tia ka ngaihtuah lai chuan, hmuh theihna hmun a lo awm reng. I duh zawng i hmuh chak, kan hmuh chak theuh, mahni tawka that lai hmel hmuhna awm chhun chu mumang ramah a lo ni reng mai! Khua a la var lo bawk a. Thil thui tak mi ngaihtuah tir leh ta zel a. Mumang hi engnge maw ni le? Engtia lo awm nge ni aw? ka ti a. Mumang hi chi thum a lo awm a:

Pakhat chu mumang naran a ni :
Chutah chuan, kan thiltih tawh kan mangphan a, kan rilru suangtuahna duhthusam kan mangphan bawk a. Kan muthilh dawn siar siar a, kan bula titi te pawh hi mumang lama chhunzawm theih a ni a. Mumang chu muthilh hmaa rilru vakvel a lo ni khawp mai. Tum khat chu pawl VI result kan nghah laiin, ka mangah ka result a lo chhuak a, ka lo pass a. A tukah chuan ka lawm khawp mai a. Ka Pa u hnenah ka kal a, ka mumang chu ka hrilh ta a. Mi dang pawh an awm ve a. Ka pa chuan, "Ka mumangah ka result a lo chhuak a, ka lo pass a," ka tih veleh chuan a nui hrut a. "Kei chu lehkha ka zir ve lo va, ka la exam ve ngai reng reng lova, ka mumangah ka result a la chhuak ve ngai hauh lo nia," a ti ta a. Chu chuan mumang awmzia a sawi chiang hle a. Chu chu a ni, Thuhrilhtu pawhin, "Mumang a tam poh leh thu lawilo a tam," a lo tih chu ni (5:7)

A dang leh chu mumang awmze nei a ni :
Hnam tin zingah mumang awmze nei hi nei an awm fo. Baibulah pawh kan hmu. Pharoan mumang awmze nei a mang a, Josefa, Pathian miin a hrilhfiah sak a; Pharoa chhiahhlawh ten Tan Ina an awm laiin anmahni awm dan tur mumang an nei a, Josefa bawkin a hrilhfiahsak a ni (Gen. 40-41:36) Babulon Lal Nebukadnezara pawhin mumang a nei a, Daniela'n a hrilhfiahsak a, a tlawm tur thu a lo ni (2:1-45). Hetiang hian mumang awmze nei a awm a ni.

A dang leh chu Pathian thuchah dawnna a ni :

Mumang hi han ngainep dawn viau mah ila, ngaihnep hleih theih loh a awm tlat mai; a chhan chu Pathianin a mite hnena thuchah a sawina hmanrua a ni tlat mai. Pathian Inpuanna hi a thang danglam zel a. Thuthlung Hluiah chuan, Pathian Inpuanna kawngpui chu, mumang leh zawlnei leh Vantirhkoh te an ni a. Thuthlung Tharah erawh chuan, chung chu tibo vek chuang lovin a aia ropui zawk a Fapain a in puang a ni. Hetianga Pathian inpuanna hian, kan tun dinhmuna kan awm dan tur te, tun mai ni lo, tun hun piah lama kan awm dan tur te awmze nei takin a tarlang thin a ni.

Kan thil hmuh leh hriat reng reng hi, a takin emaw, mumangin emaw, engti kawng pawhin ni se, hre thiam leh hmu thiam tan chuan a tha lam zawnga nun hruai theitu a lo ni zel thin. Hla phuahtu pakhat chuan, a thil hmuh leh hriat te chu, he khawvel piah ram thlir nan hmangin, "Tlai tla engah ka Lal hmel leh, Rauthla vangkhua a lang," a lo ti hial a. Mumangah mahni lawmnu te nen, tun huna hmuh leh tawn theih tawh hauh loh, mahni tawka that lai hmel duh-awm tak, han hmuhte chuan, "Ka chatuan ram min ngaih zualtir thin, Ka pa hmel, ni anga enna,"

Chutah chuan a aia ropui zawkin, kan Lalpa hmel thatna azarah kan la inhmu leh dawn si a! Mumang hi a lo pawimawh teh e

Mizo tawng hi Duhlian tawng a ni lo

Mizo tawng hi Duhlian tawng a ni lo
- R. Vanlawma

Vanglaini Oct. 11th Thawhlehni hian phekkhatnaah "Duhlian tawng hman lar ka duh" tiin front page-ah a lo lang kuau mai a, mak ka ti hle mai.

Keini tuna Mizoram leh, a chheh vela awmte hi kan chanchin ziak chiangtu hi kan hmu ngai lova, U.S.A. rama Illinois University-a Professor F.K.Lehman-a chuan kan vanneiha siamin Calcutta a piang kha Burma-ah an lo chho hlauh mai a, a pa te chuan Burma-ah an awmpui ta reng a. Graduate a lo ni a, Burma chhuahsan a lo tul dawn ta mai si a. India leh Burma inkara Mizo awmte hi kan chanchin a lo chhui hram a, 1963 khan America-a a chhuk hnuah keini Mizo hnam India leh Burma inkara hnam hrang tak lo awmte chanchin hi khawvel hriat a lo tul tak avangin a hriat ang ang a bu in University chuan a lo chhuah sak a, kan nihlawh hle a ni. Chu lehkhabu 'the Structure of Chin Society' tih bu U.S.A. University chhuah chu Tribal Research Institute, Govt. of Mizoram hotu nu Mrs M. Chaterjee khan Mizoram sawrkar hmingin a lo chhuah chhawng ve leh hlauh mai hi kan hriat zau phah a, a 1awmawm em em a ni. Kan thenawma awm an ni bawk a, a remchan chang chang hian lengah te min sawm a, Mizo history hi kan sawi zauh zauh thin. Pi Chaterjee-in min kalsan hnu khan thil âm lo tak tak kha Research Offficer-te khan an duh zawngin Mizo History an kalpui a, "Mizo tawng" tih leh "Lusei tawng" tih pawh a awm lova, "Duhlian tawng" tih vek tur a ni, te an rawn ti a. Mizoram sawrkar Research Department atanga an rawn tih a nih avangin min tibuai ta nek mai a ni.

Pu Lehmana chhui dan chuan 1397 kum khan Shan ho hi Kalemyo leh a chheh velah hian awmhmun an khuar tan vel niin a sawi a, chumi avang chuan Mizoho (a ni chuan Chin a ti mai a), te chuan an lo ngam lo deuh ni awm takin phaizawla buh chin aiin tlangram lo neih an lo ching a. Shan ho kha hnam sang deuh zawk an nih avangin tlangram lo neih chu Mizo chuan an lo uar ta zel a, nakin lawkah chuan tlang ramah hian an lo lut zo ta ni awm takin Burma leh Shan hote lam chanchin a sawi pawlh pahin a sawi a, chu aia chiang zawka sawi reng kan la hre ngai lo. Burma ho kha an chhim chhak lam deuhva awm thin Shan ho chu an rawn hneh ta zawk a, Mizo chu tlang ram lamah an pil nghet ta tual tual ni awmin a lang ta. A tirah chuan tlangram lo chu a neitu Mizote hmingin anmahni pawh chuan "Zo lo" an ti deuh mai thin a, nakinah chuan ZO han tih chuan tlang ram tihna lam pawh a lo kawk thei ta zel a, 'sang' tihna pawh a lo kawk thei ta a ni.

Nakinah chuan thlangtla hmasa, tuna Kuki ho kan tih tak mai lal fanu in fa a lo pai a, Paite ramah a luh chhoh pui ta a. A ni chuan Paihte nula a nei a, Sisinga fapa a nei, i ti mai teh ang. A ni chuan fapa pahnih a nei a, a naupang zawk chu Bawklu-a an ti a. A ni chu Lusei lam ram chhuak nge, rammu pawh hriat ni lovin fa tlum zawk Bawklua chu an ral lak nge buaina tel lova hruai pawh sawi awm lovin an hruai haw ta a. Khatih lai kha Mizo zingah lal khan hlawh an nei ngai lova, lawmman ang deuh hian kumkhatah nikhat hi an thlawhhma a pui turin an ruai thin a. Chutih lai chuan zanah hian vantirhkoh an lo kal a, Bawklua fapa Ralna-a hnenah khan lal turin an sawm ta a. A ni chu a zak deuhva mahsela, a nupui Lawileri chuan pawm a rawt ta tlat mai a, an pawm ta nge nge a ni. A han lal hmasaber Bawklua kha a fapa naupang zawk a nih avangin tun thleng hian Sailo thlahte chu a naupangber zel hi roluahtu an ni ta zel a ni.

Ralna/Lusei lal ten Paite hnen atanga an hruai hawn kha a hawntute khuaah daifem deuh, turkhur kawng thlangah hian in an sak sak a, chuta a awm lai chuan naupang hian an zah lo viau mai a. A in chu kal pah hian an vawm thin a, chuvang chuan an fa neih hmasakber chu mi tam takin an lo hmuah avang khan Zahmuaka an han sa phawt a. A chhang lo piang leh chu a in an vawm nasat avangin Zadenga an han ti leh a, a dawt leha lo piang chu a lo lian deuh bawk a, Paliana an sa a. A dawt leh tu pawh chu mipa bawk, pian tha tak a ni a, min an zah ta deuh bawk a, Thangluaha an ti leh a. A dawt lehah mipa tha tak a lo pian leh tak fo phei chuan Thangura an ti ta hial a ni. A dawt leha lo piang phei chu Rivunga te, Chenkuala te, Rokhuma te an la ni ta zel a ni. Nakinah chuan an lo chhungrual ta a, zah an lo kai ta a, kum khata tha khat lek hlawh tura lal tur pawh an lo inhmu zo ta lova, Ralna fapa te ho Zahmuaka te unau chu an lo lal ta ber mai a ni. |iau chhak lam ai chuan |iau lui thlang lam ram hi a lo awl zau zawkin buh an lo ei theih avangin Zahmuaka te unau ho chuan |iau thlanglam an pan ta a. Thangura thlah Sailo fatlum berte chuan hnu an dal a, Buangtlang a khua an han siam ve dawn chuan a lo awm hmasate chuan, "In awm tumna hi kan ram a ni" an lo ti ta tlat mai a. Sailo khaw panga laia indang darh tawhte chuan khaw khata awm khawm veka tanrual an lo tum ta a, Selesih Khawbung bulah khian an lo awm khawm ta a ni.

Sailo lalho chu an lo fel em em mai a, Lal fapa te, Lal upa fapa te ho chu an khua a lo pem lutte chungah an tha em em mai a. miretheite mi harsate an tanpui nasa a, "Inti lal mai lova intihtlawm a ngai a ni" an ti a. Chung atang chuan Pu Buanga'n, "Khawvela thu mawi ber" a tih mai thin tlawmngaihna" tih pawh hi a lo piang ta hial a ni. Thlangtlaho khan Selesih chu an pan ta huai huai mai a, nakinah chuan "Selesangsarih" kan lo tih tak hial hi a lo tling thei ta a ni. Zawlbuk an sa a, tahchuan tlangval zawng zawng an riak a, tanpui ngai apiang an tanpui a, zualko a tlan ngai apiangah tleirawlte an tlan thin a. A lo lianin a lo awm hmasate pawh chuan an ngam tak loh avang chuan tuna kan Mizoram hi ram ruak huai a lo ni thei ta a, a luah turin an inzar darh leh ta a ni. Lianchhiari pa te pawh an han chhuah khan Dungtlang lamah an chhova, Fanai lal Rorehlova pawh Farkawnah a indang a ni. Lianlula fate leh Lalchera fateho chu chhim lam zawnah an tla thla hlawm a. Lallula chu Dungtlang lam leh Farkawna Fanai note indang thla-uap turin |an tlang bul Zopui hmunah a insawn chho ve a. "|iau thlanglam ram chu Sailo ram vek a ni a, tumah Luhsum pe lovin an lo luh thlak ve kan remti lo" tia a puan hnuah, Pawi nula hmeltha nupuiah a nei a, zawiin thlang a tla ve ta a ni. Tuna Mizoram kan tih ber tak hi khatih lai, Selesangsarih a lo awm hnu kha chuan ram awl a lo ni a, Sailovin an luah khat ta a ni.

Aizawl ang mai a, Mizoram khawpui kan hriat hmasakber Selesih-ah hian khatih lai hnam (Mizo chi hrang hrang) an lo awm khawm a, tawng chi hrang lo hmang tawh khan kan awm khawm tak avang khan tawng khat kan lo hmang thei ta a, a lawmawm hle a ni. Selesih atang khan tun thleng hian Sailo awp hnuaia awm kan ni a, khatih lai tawng hrang lo nei tawh hlawmte pawh khan Lusei tawng vek kan lo hmang ta a, Lusei tawng chu Mizo tawng a lo ni ta a, Lusei hnam ngeite pawhin kan tawng chu keini naupan laite pawh khan Mizo tawng an ti vek a ni.

Lallula kha Selesihah kha chuan a tlangval tawh a, mahsela, Tan tlang bula a lal puite thlauap tura a han chho Zopuia a awm lai khan Pawi nula hmeltha nupuiah a nai a. Fapa Lalpuiliana a nei chauh kha a ni a. A ni chuan khawi khuaa an awm laiin nge tih kan hre lova, fapa Lalsavunga a nei a. A pa chuan natna hlauhawm (phar) a vei avangin a pawm an phal lova. A pa chu daipawna buktea a natna in mi a kai theih lohnaah a fapa pawh pawm tir hauh lovin a thi a. A pu Lallula chu Sialsuk tlang a thlen thlakin a tupa Lalsavunga chu nupui fanau neiin, lal ve thei a lo ni ta a. Hmuifang tlang Zawngtah tlangah a indang ve a, nakinah Hlimen tlang, Aizawl bula a awm lai sawn East India Company zawrh Napoleon-a donna tura an silai siam an hman loh an zawrhte a lo lei a ni tihte pawh Surg. Lt. Col. A S. Reid, Mizo an tihtlawm hnua Silai khawmtu khan a ziak ka chhiar. Chin-Lushai Land tih bu a mi te ka la hriatrengah chuan Lalsavunga hian 1835 velah silai hi a lei niin ka hria. Lallula rokhawmtu Lalmanga hi Reieka a awm lai a ni a, a ni pawh hian a lei ve bawk a ni. Lalmanga fapa Suakpuilala phei kha chu politik lam hi a lo hre viau mai a. British ho kha a biak dan kawng hmang a hria a, chuvang chuan a thih hnuah phei kha chuan a fapa Lianphunga, Lungtian (Tachhip bul)a a awm lai kha chuan tuna Mizoram puma lalber ang hian an hre tlat mai a ni. Chutiang chuan tuna kan ramah hian Mizo tawng hi kan tawng pui ber a ni ringawt a ni. Vailen hnuhnungbera chhimlam atanga British sipai lo kalte chuan Tlawng dung zawh thlain Lungtian an thlen chuan Mizoram la zo vek angin an inngai a nih kha.

Mizorama Missionary an lo luh a, Zosapthara'n Primary zirlaibu a han siam khan a kawmah hian 'Duhlian dialect' tiin a tarlang tlat mai a. A awmzia pawh kan hre lova, tun hnua kan han chhiar tam ve deuh hnu hian, Lallula khan Zopui atanga thlanglam a pan dawn khan, Thupuan a siam a, "|iau thlanglam zawng zawng hi Sailo ram vek a ni a, tupawh |iau lui rawn kan tum chuan 'Luh-Sum' an pe tur a ni" tia a puan tak avang khan a bik takin Hualngo leh Hualhang ho khap an ngai thei lova. Mahsela an chhuk ve duh avangin luhsum chu an pe a, mahsela Hualngo ho khan unau mah ni sela |iau rala an lo indo tawh avangin an lawm thei lova, Sailo ho chu tuna Mizoram pum hi an lo hauh tlat avangin duh lian hi an ti ta em em a, 'Duhlian ho' an lo ti ta reng a ni. Hualhang ho chu Sailo hnuaiah an lo in tulut a, Hualngo erawh chuan a changin Sailo chu an dova, vawikhat phei chu Lallula fapa Vuta ramvak Thentlangah an lo man a, an kawl leh ngam si lova, Falamah an pe ta ringawt a nih kha. Falamin a lo chhuah leh khan, Lallula'n Thlanrawn a rawt dawn a, midang a rawt tel duh loh, a chhuah tirte khan lawmthu sawi nan Vuta chhuk thla tur chu an veng ta a. |iau an kân thla a, Vanzau an thlen chuan "Tunah chuan van a zau tawh e, i ram i thleng ta" an ti a, an an kalsan ta kha a ni a. Chutiang chu Duhlian lo chhuahna bul hi a ni a, sawi rik fo chi pawh a ni lova, hriat loh tum tlat chi a ni hial zawk a ni. A ri pawh kan hriat ngai zeuh loh Duhlian tih kha India independence hnu daihah Mizoram leh Mizo hnam inpumkhatna thu kan han sawi hnu khan a tichhe tur zawng khan a lo ri ta tlat mai a. Lallula'n |iau lui thlanglam zawng a han hauh tlat mai chu han ngaihtuah chian phei chuan a ropui em em mai site kha, tihchhiat tum nan an ti a lo ni reng mai a. Mak ka ti ta kher mai.

A nih leh Duhlian hnam hi an awm reng em ni?

Khatih lai kha Naga leh India inkara thubuai tihrem tuma an beih nasat lai a ni a. America Missionary lamte sawirem tum khan an lo kal thin a, kei pawn khang nun lai kha Phizo-a te nen kan inkawp zual lai a ni a, vawihnih lai chu an kalhmang hre ve turin Kohima thlengin ka kal a, tunlaia Naga botupa an tih mai Muivah te pawh hi ka hmu ve thin a. Tangkhul a ni a, Naga ho lam ai phei chuan keini Mizo lam hi an hnaih zawk hial awm e. Mahsela Phizo-a te pawl Secretary ni thin Isaac Shwe khan Pu Phizo aimahin Muivah kha a lo thlawp ta zawk a, chuvangin Phizo-a pawh London-ah a tlan thla ta hial a nih kha.

Khang hun lai te khan Naga leh Manipur velah chuan ka kal apiang hian Duhlian hnam hi an awm reng em? hmuh hram ka duh a ni tiin mi ka zawt fo thin a. Manipur ram leh a chhehvelah chuan tumah reng min kawhhmuhtu ka hmu thei ngai lo a ni. Manipur ram atanga Tahan lama han kal turte in Moreh lamte ka kal tlangin Churrachandpur lamah Tipaimukh lamah Seling lama tlang zelte pawhin ka kal thin a. Ka kalpah hian Duhlian hnam chanchin hria leh hmuh tur hria an awm em? tiin ka bengvar reng bawk a, mahsela tumah hre chiang reng reng ka hmu lo. Chuvang chuan Lallula'n tuna Mizoram kan tih hi a pum mai hian an ram atan a lo hauh vek a, an zinga lo tel ve tur ni lova, lal hran bawl tur chuan tu tan mah |iau lui kan thlak a lo phal lo kha hauh zau an tiin, Duhlian an lo ti em em a, chuvang chuan Selesiha Mizote kha Duhlian an lo ti ta mai niawmtak khan a ngaihruat loh theih ta lo a ni. A dik pawh ka ring viau a ni. Chuvangin Burma phaizawla Shan ho an lo lut a, 1397 vela Mizote nen an lo inhnaih hle avang khan Mizote chuan tlangram lo neih an lo ching a. Tlangrama lutin thlang an lo tla thla ta zel nia Pu F.K.Lehman-an a lehkhabu 'The Structure of Chin Society' tih a ziaka a lo tihlan kha a tlangpui chuan a dikin a lang a. "Zo lo" han tihte pawh tlangram lo tihna ang zawnga ngaih a lo ni thei ta pawh hi a dik awm hlein a lang a ni.

Sailo leh an khua leh tuite Selesihah an han awm khawm a, "tlawmngaihna" tih tawngkam lo piang thei khawpin an lo inhmangaih tlang a, Mizo hnahthlak zawng zawng an awm khawmna hmun a lo ni ta a. Lusei tawng pawh Mizo tawng tih a lo nih phah ta hial a, a lo itsiktute chuan chuti khawpa mihring lo tam ta chu ngam inring hek lo, an kiansan ta zawk a. Chutih avang chuan tuna Mizoram kan tih hi Sailo ram turin an lo chhuahsan ta duak mai niin a lang ta ber a ni.

Amaherawh chu Duhlian tawng reh daih tawh, naupang te chuan hriat pawh kan lo hriat tawh loh kha British-in min chhuahsan hnu a, Lusei hnam ve bawk Hualngo ho vang ni ngei awma Duhlian hming a lo lian thar leh ta hi chuan kan hnam pum mai hian min tichhe dawn a ang hle mai. Mizorama Tribal Research Institute-ah bul a han inkhuar thar leh ni ngei tura a lo lang thar leh ta a. 'Thu leh Hla' chanchinbu lam thleng thlenga min lo daikhalh ta mai hi kan hneh lo thei mai dawn emaw te ka lo ti a ni. Selesih pawh a ropui angin kan chawimawi zo hauh lo te hi a mak a ni.

[November 1, 2005]

Alkatra bawk

Alkatra bawk

Rev. Dr. Zairema

Dumka bial atanga kan unau kan rama inhlawhfate nen inzawm hlea kan hriat alkatra hi, kan hre hle. A tlawm hle a, Bible-a chuang meuhah chuan kan iai deuh a ni thei a. Bible-a thu chuang chu eng emaw deuh tak hriat har fu ni se kan lawm deuh emaw tih tur a ni. Vaitawng a nih avanga iai kan nih chuan vaitawng kan hman tam em em, tangka, sipai, hawrawp etc. Maicham tih te, rangkachak tihte pawh hi Tuikuk tawng niin an sawi. Bible letling hmasatute khan tawng an phuah thiam hle, mai hun tih chu (maichama hun) chawhtawlh tih ngawt ai chuan a thlarau deuh ruihin kan hria ni maw.

Lungalhthei hi an er ta a, a fu chu coke an vuah a, a khu a awm tawh lo a, chaw chhum nan an hmang. A hu chhuak gas kha coal-gas an vuah a, tunlaia kan gas bura mi ang tho hi a ni. Gas ni lo zawng kha coal-tar an vuah a. Coal-tar atang hian thil tam tak an thlawr chhuak a, a mawng khal chu aphalt te an vuah a, alkatra kan tih hi a ni. Khawnvartui laih chhuah oil chu an teng a, a chhuak hmasa deuh chu thlawhna tuiah an hmang a, a dawt chu petrol a ni a, adawt leh chu khawnvartui kan tih ang hi a ni a, diesel oil-te a lo chhuak zel a. Sathau khawnvar a hman chite an thli chhuak a, a tawpa thil danga hman tur a awm tawh loh hnuah bitumen te an ti a, keini tawngin alkatra a ni a. Far chi tamna ramah chuan a hnai an la khawm a. A khal tawh hnu hi chuan a raw ram a, thil char nan a tha lem lo, beraw angin a ro chuan a ban lo. Chem fawng char nan beraw kan hmang thin a, chem zang kan rawh sa a, beraw kha a zu kang a, chumi ban chuan a char thin a ni. Far hnai pawh an thlawr a, turpintel kan tih hi an la chhuak a, a bang la awm, a mawngkhak chu pitch an vuah a, keinin alkatra kan tih bawk hi a ni.

Sap ramah khuan far a tam a, turpintel pawh an tichhuak tam a, a alkatra chu lawng an siamin a thingphel char nan leh vawng him turin an hnawih a, caulking an vuah a. India ramah pawh lawngleng an siamin thingphel an remkhawm a, a inkar tiphui turin alkatra uar takin an hnawih a, a thing tlo nan an tat kual vek bawk. Laui tih leh lamkhuang tih ang tham hi a ni. Alkatra hi a chemical composition chu Carbon leh Hydrogen a ni ber a, an siam chhuahna hmanrua atang thil eng emaw a tel a, a hmanna tura zirin tui har deuh turte, tui awl deuh turte an siam chhuak. Wood oil tih thin thingphela hnawih ang chi pawh alkatra chi bawk a ni. Engtiziaa lawng-hnai tia letling nge an nih? A titute zawhna chang kan lo hre lo a, tunlai upaho hian hria an awm bawk si lo. Rinthuin hetiang hi a ni thei ang em? - Lawng an hmuh apiangah eng hnai emaw chu an hnawih a, an hnawih hi an hre si lo a, "lawnghnai" an ti mai ni thei awm tak a ni. Lawng thing nen hian inzawmna a awm lo. Lawng-thing hnai pawh hi an thlawr a, damdawi lamah an hmang, a thlawrna mawng khak chu alkatra ang pawh a ni mahna, far hnai atanga tuipintel lo chhuak hi rawng siamna lamah an hmang tam a, damdawiah chuan a ve lek chuan an hmang. Hla phuahtu pakhat chuan: Lunglen reh hlo dactor babu ka dil a,Taepintel min pe a dam thei lo a ti a. Vawk hrik erawh chuan a haw hle, hnawih veleh an thi nghal tawp tawp mai. Kan hriat chinah chuan lawng-thing kan tih hi India ram khawchhak lama awm a ni, Bible ramah a awm ve lo. Bible lehlinah hian a chhiartuten hre ngei se tih hi ngaihpawimawh taka neih a ni ta a, kan hriat zawng tak tawng kam hman tum hram thin a ni a.

Kan thu hman hi angial angana lak dawn chuan kawh dik lo a awm thei. Faroa chuan Israel-te chu "leirawhchan" a siam tir a, buhpawl nen an rap kawi a ni. Lei rawh chan turah thlai zung tlem pawh awm se an duh lo a, a tawih chhiat an nghak a, lei thar hmang mai lovin kum khat tal chu fur an tuartir thin. Thil zung thi lo a awm chuan an han rawh a, a kang a, a leirawhchan kha a him tawk ta thin lo a ni. Israel-ten buhpawl an telh tama an rawh nat poh leh a him lo a tam zual dawn a ni. Rawh lohin an pho char a, chu chu ruah khawih loah an rem thin. India ramah pawh an ching hle. Varanasi leh Budha chet velna ramah chutiang rawh chan loh in chhunga an rem chu hmuh tur a tam mai. Bible-in 'rawh chan' a ti miau a, an rawh ngei ang tih tur a ni lo.

[April 27, 2004]

C. Lalhmingmawii - Ka Tawngtaina

Ka duhber Lalpa - Lalsangzuali.

‘MIZO-TE HI ISRAEL HNAM BO KAN NI’ AN TI MAW?

‘MIZO-TE HI ISRAEL HNAM BO KAN NI’ AN TI MAW?

Dr. P.C. Biaksiama

Kum za zet Pathian nung Fapa Isua Krista ring a, chumi azara Pathian roluahpui tura van khua leh tui (heavenly citizenship) nihna kan lo thlamuanpui em em laiin, kan nihna pangngai ni ngai lo, Israel hnam (bo) nia inhriatna mak tak mai chuan min chim buai leh ta! March 30, 2005 khan Israel Sephardic Chief Rabbi Schlomo Amar-a chuan India hmar chhaka mi thenkhatten Manasia thlah an intih avanga Rabbi Elyahu Avichaila’n Bnei Menashe (Menashe thlah) tia 1980 vela a vuah chawp, Manipur leh Mizoram atanga mi 6000 velte chu Israel thlah an ni tih a pawmpuina (formal recognition) thupuan chu Pi Zaithanchhungi hnen atangin Mizo mipuiten kan lo hria a. Khami hma deuh khan Kolkata-a Central Forensic Science Laboratory atanga Mizo hnahthlakte DNA sample an test atangin Mizote hi Israel thlah kan ni tihna hmu chhuak chiah lo mahse, kan ni lo tia hnawl mai theih a ni bik love (their claim to Jewish ancestry cannot be excluded) ti vela an thutlukna chu website atanga hmuh theih a nih thu CIPC lamin an lo chhuah ve chamchi bawk a. A vawrtawp an thleng a ni ta bawk a, an tawngkam pawhin saingal a deng tliak leh ta. Mahse hei hi thu dik nge rinthu mai? Chanchin lawmawm nge, inbumna hlauhawm? Eng thil chiah nge tih i lo x-ray teh ang.

Kan unau, hnam bova inngaiten heng thilte hi chawtak khuka an khukpui ruai ruai lai hian, Mizo kristian mimir thinlung zu nghawng che hauh lova le! Mi nghet pangngai rilru a sawhsawn lo. Rilru mumal lo, sakhaw vawn leh pawl bik pawh nei lo ho, mahni Mizo-na hnama chiang bawk lo, pawl chhuak rama teihawi vel mai mai bakin thutak hlatak-ah an ngai lo niin a lang. Luangthli ang maia engemaw hleka nghing-ho pangngai bawkte kha a buaipui pawla tang an ni leh tho. An mualphona tur bawk an phuan chhuak leh ta a ni a (Juda 13); Mizo pangngai tana thil zahthlak a nihzia hai rual a ni lo. A dawt lehah chuan Kolkata a Mizo DNA an endik result kimchang hi a tiveltu mi pali – Bhaswar Maity, T.Sitalaximi, R.Trivedi leh V.K.Kashyap te hi tute tihtir nge, tute DNA nge an lak, engtik laia la nge etc. tih an report-ah a lang lo. An report sei tak an ziakah hian Mizo History bu hrang hranga lang hauh lo; mahse Israel hnam bo nia inngaiten Israel an nih theih nana thlahtu chhuidawnna rinthu nemngheh tumna thil mai a lo ni a. Chu chu mawihnai awm takin ‘oral tradition’ tiin vuah mahse, a takah ‘Mizo tradition’ a ni lo. Mumala Mizo History chhui theih chin chu Kawl phaia an awm lai a ni mai; a piah lam tawh chu rinthu, evidence engmah awm lo, duh hawi zawng zawnga sawi kual mai mai a ni. Chu phuahchawp thawnthu nemngheh tum chuan Kolkata DNA test result hi a chunga scientist ni ve ngeia ngaihte hian an han buaipui a ni a: tichuan Mizo pipute chu Middle East ramlai vel atanga lo chhovin, Silk Route zawhin, Persia te, Afghanistan te, Himalaya tlang dung leh Tibet te kalpelin, China-ah, Myanmar-ah, chuta tanga tuna Mizorama lo lut anga an rinthu thlawpa research an han bei hi a standard hniam zia sawiin a siak lo. Chuti chung chuan mipa chi (Y-chromosome) ah inlaichinna an hmu chuang lova, hmeichhe chi (mtDNA haplogroup) lamah erawh chuan khulai Near Eastern ram atanga an rawn chhohna kawng ni awm taka mi cheng, Uzbekistan rama Judate thisena an hmuh HVSI motif 129, 223 chu Mizorama mite thisenah kai ve deuhva lanna awmin an sawi a. Chuta tang chuan Kuki-Chin-Mizo chi-ah hian Juda hmeichhe lam thisen a awm a ni lo maw, Israel thlah kan ni an tih hi hnawl ngawt chi a ni love an tih sak ta a ni.

Kashyap-a te ho thuchhuah (result) hi David Orr-a, Londona chhuak Sunday Telegraph correspondent nen uluk taka kan thlirin, hnam bo intiho titi chhui dik tumna a ni tih kan hmu a. Kan Mizo historian-ten an pawm hauh loh, kan hriat phak loh, suangtuahna thu behchhana tunhnai maia an chhuidawnna mai a ni a. Hetiang hi science thudik a ni thei lo tiin David Orr-a hian a sawi tawp mai. Chubakah he report hi mithiam dangte endik leh pawmpui pawh ni lo (peer-review loh) a nih avangin an thawnthu ziak hi science dana thudik leh rintlak a tling lo bawk. Israel rama DNA test-na khawl changkang, khawvel-ah pawh langsar tham Haifa Technion a Jewish Genetic Project Laboratory Director, Karl Skorecki-a pawhin he report hi lo hmu vein, chiang zawka an thil hmuh chhuah dan zawt chhuak turin thla khat leh a chanve chhung a han contact thin a, engtin mahin Kashyap-a te hian chhanna an pe thei tlat lo. Chuvangin Kuki thenkhat leh Middle East mi thenkhatte DNA inlaichin anga an thil hmuh chhuah chhun ang pawh hi a dik ngei tih a finfiah theih loh, tiin Hillel Halkina’n a sawi (Haifa Technion Laboratory a Mizo hnahthlak mi 288 te DNA an test-na result kimchang hi official a puan a la ni lo na a, Hillel-a sawi danin Mizote Israel thlah kan nih theih dan tur a lang lo, a result a ‘negative’ vek tih thu leh, Tibeto-Burman (Mongoloid stock) ami kan nih zawk zia an hmuh dan ka lehkhabu Mizo Nge Israel? tihah khan ka tarlang tawh a). Laisuih chanchinbu, 26 March-1 April 2005 pawhin, "Chin-Kuki-Mizo te hi Israel thlah an ni lo tih finfiah a ni ta!! tiin he Kolkata DNA report chungchang hi an chhuah hial a nih kha. Juda Rabbi vangin maw kan Israel ang?

Israel chief rabbi te zinga pakhatin Israel thlah anga min pawm thu hian Mizo kan nihna leh hnam anga kan inpumkhatna tikhawlo thei a nihna hi kan ngaihtuah em aw? Hnama chiang lo Mizoram leh Manipur a Mizo hnahthlak ni si, Juda inti mi 6000 velte Juda sakhuaa inlehtir (convert) tura rabbi rual a rawn tirh tur thu kha, kohhrante tan thil tha lo ber a ni tih hi kan lo man thiam em le? Khawtlang thilah pawh he thil hi Mizo hnama kan inpumkhatna tichhe thei hial, kristian kan nihna ang phei chuan Setanan kan kulhpui min rawn runna chiah a ni. Dinhmun hlauhawmah kan ding a, lo inven a tul tih hi kohhran leh khawtlang hruaitute hian hriatthiam a va tul em! Hindu puithiamten Hindu-ah Mizo kristian sang telin min let dawn se, kan ralkhel viauin ka ring; tunah hian Kristianna atangin Isua haw bertu Juda sakhuaah kan unaute a sang telin lehsak an tum a nih chu!! Russia rama Juda tak takte chu a nuai telin Israel ramah an lut tup tup a, Mizoram/Manipur ami an tih ve te erawh chu Israel rama lut turin anmahni sakhua, Judaism-ah inhnim phum phawt a ngai an tih kher atang hian kan Kristianna dodal tura remruatna a ni tih a chiang nghal.
Mahni nihna dik hre chiang lo ten Juda rabbi-in Israel hnama min pawm ta chu vanram luh theihna ang hiala ngaiin, Israel rama pem luh ringawt chakin an za ruai ta mai chu a ni a. He leilunga hmun ralti ber, thisena luang zeih zuih Israel rama pem luh chak huam huamtute hian heng hi ngaihtuah chiang sela:

1. Israel thlah kan ni tak tak lo. Nia inhriatna lo chhuahna hi Judaten min rawn zawn chhuah vang emaw, finfiahna dang awm vang emaw ni lovin, 1950 bawr vela Buallawn khuaa harhna kalsualpui-ho, mi hlim sang-ho mi tlemte atanga lo intan mai a ni. Pakhat atanga intana, a hnua an thawhkhawm tak zel a ni. Chu hlimna thlarau chuan Isua Krista Kraws a chawisan loh avangin Thlarau dik hnathawh ni lovin, thlarau nazawng hnathawh zawk a ni a (1 Joh. 4:1-3). Chu kalsual pawl lo ding chuan an awmna kristian kohhran chu an chhuahsan thuai reng a. An pawl mizia leh rahchhuah atangin, Mongolian hnam ni reng si, Israel hnam nia an inhriatna kha thlarau dawthei (I Lalte 22:22) atanga hriattirna dawng an ni, chu hruaibona thlarau changtu apiangten vawiin thlengin Isua –Messia an la hai zel. Setana meuh pawh eng tirhkohvah a insiam thin si a. Vawiin thleng hian tisaa Israel nihna buaipuitute hi Isua Krista hmangaihtu dik tak an ni ngai lo. Kohhranah awm ve mahse mite bum nana lemchang lek an ni tih kan hre fiah thiam tur a ni. Kan Pathian Thu chuan Israel nihna dik tak tihian min kawhhmuh : "Krista rin avangin Pathian fate in ni vek si a...Chutah chuan Juda mi a awm theih loh va, Grik mi pawh a awm theih hek loh...Krista Isuaah chuan in zain pumkhat in ni si a. Tin, Krista ta in nih chuanin, Abrahama thlah, thutiam anga roluahtu turte in ni," min ti a ni (Gal. 3:26-29). ‘Rinnaa awm te, chung ngei chu Abrahama fate an ni’ (Gal. 3:7) tia Pathian thuin min hrilh hi hriatna tura beng nei chuan hre rawh se..

2. Hmehbel chawp inannate. Juda rabbi lo kal thinte hi anmahni thua lokal ni lovin, helaia kan unau inti-Judahoten an chah ngawih ngawih avanga lo chhuak zawk an ni, a tir atangin. Judate nena kan inanna lai ni thei awma lang apiang an lo fah a, vawi hnih thum vel an lo kal hnuah an hmin thei chauh thin a. Chung an thu lo hrilh thinte chu, kutpui chi thum kan nei ve ve, te an ti a, an inan lohzia lam an sawi lem lova. Israelte kutpui ber Kalhlen Kut ang, hnam pum chhanchhuahna lawmna kut hi kan nei ve hauh lova; Mizote Mimkut ang, mitthite puala kut hi annin an nei ve hauh lova. Ran thisena inthawi ve ve thin kan nih chu Israel thlah kan nihzia tichiangtu atana an hman uar hle laiin, khawvel hnam tam tak hian ran thisenin an lo inthawi tluk tluk si a. Mizoten serhtan kan ching ngai lova, mahse kan unau inti-Israelte chuan Judate tihdanin Mizoten serh tan kan ching’ tih thute hmangin an lo bum a ni. Serhtan hi Mizoten kan chin dan a ni ngai lo. ‘Manasia thlah kan ni’ tia an inpuh ve tlat mai, a bul chu, Hmar unauten an thlahtu hmingah ‘Manmasi’ an lo nei thin a, engtik laia mi nge a nih an hre chuang lova. Mahse Buallawn hlimna boruak atang khan kha Manmasi kha Bible ami Josepha fapa Menashe-a (Manasia) kha a nih ringin an lo hmehbel ve tawp mai a ni. (Chumi sawichhuaktu nia an puh ber zawlnei Zakaithanga te pawh a dam laiin mit ngeiin ka lo hmu ve tawh a, eng thlarau chang nge a nih thleng pawhin kan sawi thei ang chu!). Mosia hova tuipui sen kan hla an nei tih lah kha Run leh Tiau inkara kan pipute awm laia an phuah zawk a ni tih a hla thu pum hian a tifiah vek si a.

Mahse heng tanhmun fahrah te te te leh inan ve thuakna laite remkhawm takah chuan Juda hnam bo zawngtute chu an lo hmin ve thei mai a; ‘Kan ram Jerusalema kir leh duhin kan rum a ni’ tia nutling patling meuhin an tahawh reng bawk si avangin, a tawpah zawng Sephardic chief rabbi Amar-a pawhin a pawmpui ve ta hial a nih hi. Kan nih lohzia finfiahna thu engmah kan zu thawn thla ve bawk si lova. Amar-a hian thutlukna a siam laiin, Israel mithiamte ngeiin Haifa Technion laboratory a Mizo DNA test result kha rawn telin a rinawm bawk lo. A reng thuah Mizo chanchin hre chiang lo Juda pain Israel hnama min lo puang ve ringawt hi Mizo Kristiante tan thu awmze nei lo a ni. Vana Lalberin Ama thisen ngeia min lei a, van Jerusalem thara chatuana cheng hlen tura min Chhandamtu Isua Krista thu lo chu innghahna tur dang kan nei lo. 3. Isua hnawlna leh Chatuana boralna kawng. Zaa za kristian inti hial, thlarau bo vei, missionary pawh sang hnih zet thawn chhuak thei Mizo kristiante zingah hian, Kristianna leh Isua Krista hnawl a, Juda sakhuaa inlet duh hi a sang tel tak meuh kan lo awm ta reng mai chu a ni a! Manipur a tlangmite zingah an tam lehzual. Israel rama pem lut turin Juda sakhuaa inleh hmasak a ngai a; mahse pem luh theihna a nih phawt chuan Isua pawh hralh hnial lo, mahni hnam pawh phatsan duh hial kan awm ta si a. Chu chu chatuana boralna kawng a ni si a. Tun ang hunah pawh harh chhuah nachang kan hre lo a nih chuan, harh chhuak tur keimahniah nung a awm tawh lo tihna a ni ang.

Sunday, January 16, 2011

Missionary Day

Missionary Day
By bronco | January 11, 2011 - 6:10 pm - Posted in NEWS
January 11 hi Kum 1894 a Welsh Missionery Rev.JH Lorraine Pu Buang leh Rev.FW Savidge Sap upa ten Mizoram ah chanchintha hril tura Sairang changsil kai an rawn thlen ni a ni a,Mizoram sawrkar chuan chawlh ah puang in kohhran thenkhat chuan Jan 11 ni hi an hmang urhsun hle a ni.

January 11 hi Mizoram a kohhran lianber Synod khawmpui chuan Kum 1974 khan Chanchintha thlenni a tan an lo puang tawh a,Welsh Missionery Pahnih Rev.JH Lorraine Pu Buang leh Rev.FW Savidge sap Upa ten Mizoram ah chanchin tha rawn hril tura an rawn thlen ni a nih vangin Kum 1994 a Gospel Centenery lawm a nih a tang khan Mizoram Sawrkar chuan Jan.11 hi chawlh ah a puang tawh bawk.
Chanchintha lo thlen ni hi Kohhran thenkhat chuan an hmang urhsun hle a,Presbyterian kohhran  chuan Chanchintha chu ka zah pui silova tih leh Remna chanchintha tihpui hmang in thuchah ngaihthlakna chawhma lam ah an nei a,Baptist kohhran chuan Eng lo awm rawhse tih thupui hmang in thuchah ngaihthlak inkhawmna an nei bawk a. Kohhran dang pawn chanchintha thlenni pual hian hun an buatsaih bawk thin a ni.
Vawin jan.11 hi Mizo hnam tan chuan ni chhinchhiah tlak a tlinga,Hnam pum anga Kristian sakhua vawn theihna tura Missionery ten kan ram leilung an rah ni a nih vang leh, chumi a vanga A AW B hmanga lehkhathiam tamna State kan lo nih theihna kawng in hawn ni a ni a,tunah hian kan kristianna chuan Kum 116 a tling ta a ni.
Chanchintha lo ni puala sawrkarin chawlh a puan lai in Aizawl ah chuan hmandan a in anglo hle a, Vengthenkhat thenkhat ah chuan Dawrthenkhat te khar a ni a,hetiang a sawrkar chawlh meuh puan a nihlai hian Aizawl veng thenkhat a kohhran te chuan Kohhran Inkhawmna an buasaih lem lovin  zan lam inkhawm chauh an hmang dawng a.Kohhran thenkhat erawh chuan biak in leh a vel ah hnatlang an ko bawk a.Kohhran thenkhat chuan  Chanchintha puala inkhawm Urhsun tak in an hmang thung a ni.
Aizawl Zarkawt Presbyterian kohhran chuan tuna High school filed nita thingpui huan tlang Sap Missionery Pahnih Pu.Buanga leh Sap Upa ten bul an lo tanna hmun ah chanchintha thlen ni pual hian tawngtai inkhawm an buatsaih a,chawhma ah chanchintha ni puala thuchah ngaih thlak inkhawm an hmang bawk. Zarkawt kohhran in Tawngtai inkkhawm an buatsaihna hmun hi tuna High school filed nita thingpui huan tlang  Jan 11 1892 a bawrhsap sawmna a, Thangphungan In sawm pahnih awmna khua a din na, ani a, Kum 1894 Jan.11 ah Missionery pahnih JH Loraine leh FW savidge te an thleng a,a tlen a tanga thla thumna April ni 4 ah Mizorama Zirna sikul hmasaber Naupang phahni nei in an din a, Kum 1895 August.8 ah chanchin tha Luka ziak Mizotawngin an letling tan a,1895 Oct.2 ah chvek Mizotawng hmanga Inkhawm tanna neih a ni a,chumi kum leh 1896 March 30 ah Mizo Kristian hmasaber in pe in 1896 Oct6.ah Mizo Kristian Biak in hmasaber an sa tan a ni
Sept.10.1897 ah Missionery Pahnih Mizorama lo lut hmasa te thlak turin  DE.Jones Zosaphluia lo thleng in 1897 Dec 31 ah Jh.Loraine leh FW Savidge ten an chhuah san tak hmun a ni.He hmun ah hian chanchintha a vanga Lawmthu sawi tawngtaina hmun siam niin Mimal pawn an hmang tang kai hle thin a, Chanchintha a vanga lawmthu sawi tawngtaina hmun a Zarkawt kohhran in hun an hman Kaihruaitu  Rev.C Ronghinga chuan Sap Missionery ten kan rama chanchintha hril tura an bul lo tan na a kal khawm te chuan chanchintha hriltu ten Krista leh Kross choh rawn hmachhuan chunga helai hmun an lo thleng a,Vawin ni ah pawh chu thu choh chu chhuang a kan ramah kristiana tak a awm theihnan pathian hnenah dil in a tawngtai a,Bialtu pastor R.Vanlalnghaka chuan Malsawm tawngtai in kalkhawmte a tin a ni.


thulakna;buannel

Daduhi-Dawn ve che maw.DAT

TIHSUAL LEH TIH LOH SUAL

TIHSUAL LEH TIH LOH SUAL

[photo]33085857[/photo]TIHSUAL LEH TIH LOH SUALTIHSUAL LEH TIH LOH SUAL

- Bishop Dr. C.K. No Chhum

Lal Isuan leiah a tih tur a tih zawh hnuin vanah a lâwn chho ta a. A hna thawh chhun zawm turin Amah ringtuten mawhphurhna lian tak kan nei a ni. Fak hla siamtuin “I thawh loh avangin mi tam tak an boral” a tih angin kan tih tur ti lova kan tih loh tur kan tih hian Pathian hmaah thil kan tisual a ni. Tunlai ringtute hi tih tur dik tak tih loh sual leh tih loh tur tih sual hian min man bet nasa hle a. A hnuaia kan târ lante nun atang hian zirlai tha tak kan nei.
1. Elia
Elia hi Silo khuaa puithiam a ni a. A faten Pathian hmaah thil sual an ti tih a hriatin, “Ka fate u, in chanchin ka lo hriat hi a tha lo lam hlir a ni; Lalpa mite chu inbawhchhiattir a ni…” (1 Samu. 2:24) a ti a. A faten an pa thu an awih duh chuang lo va (châng 24), an thiltih tha lote chu an sim duh lo a ni. He laiah hian Elia hian a fate hi an sim tur khawpin a zilh lo a ni ang, Lalpa a lungawi tlat lo, “A faten Pathian an sawichhiatna sual chu hre reng pawha a khap loh avangin a chhungkua chu kumkhua atan ka ngaihtuah dawn a ni,” (1 Samu. 3:13) tiin naupang Samuela hnenah a sawi a. Puithiam Elia chu kum 98 mi niin, a mitin khua a hmu thei tawh lo va, a thutphah atangin zangthalin a tlu a, a nghâwng a tliak a, a thi ta a ni. Puithiam chhungkua, Pathian leh mipuite inkâra palai hna thawktu an ni a; pa berin a fate sualna leh an thiltih tha lote a hre reng a; mahse, nasa taka a fate a zilhna kan hmu lo. Hei hi Pathian lungawi lohna chhan ber chu a ni. Rukru hnenah, “Thianpa, thil ru tawh suh aw,” tih lekin tuin nge sim thei ang?

2. Elia fate
Miin inthawina an rawn hlanin puithiam chhiahhlawhin sa thurna thirkut zung thum neiin bêl chhunga sa chum chu a zuk chhun a, thir zuma a rawn thur chhuah zawng chu puithiam chanvo a ni. Mahse, Elia fate hian Lalpa an hre tlat lo (1 Samu. 2:12). Miin inthawi nana an rawn ken sa hel chu an lo lâk luih thin avangin miten Lalpa hnena inthawina hlan chu an ngaihnêp phah a ni. Chu mai ni lovin, inbiakna puanin kawngka bula rawngbawltu hmeichhiate chu an lo mutpui thin a (châng 22). Elia fate sualna chu Lalpa hmaah nasa tak a ni. A fapa pahnih Hophnia leh Phinehasa te chu Philistia miten indonaah an that. Mahni chanvo, dinhmun leh nihnaa lungawi loh te, in loh tur in te, rûk rûk te leh tih loh tur tih te hi Pathian hmaah sual lian tak a ni tih a lang chiang hle. Elia fate thiltih tha lo avangin miten Pathian hnena inthawina an ngaihnêp phah. Ringtu ni si-a i tih tur ti lova I tih loh tur i tih thin chuan miten Pathian an hmuhna dâltu i ni thei a ni.

(3) Saula
Lalpa thu chu, “Amalekho thil neih zawng zawng, a hmei a pa leh nausên te, hnute hne lai te, ran te nen tiboral vek rawh,” (1 Samu. 15:2-3) tih hi a ni. Mahse, Amalek lal Agaga nung chugnin a man a, berâm leh bâwngpa thau thate chu a tihlum duh lo va. Samuela’n, “Nangma ngaihin mi tê tak ni mah la, Israel hnam hotu atan siam i ni a, Israel lal atan hriakthih i ni…inthawina aiin thuawih chu a tha zawk… Lalpa thu i duh loh avangin a ni pawhin lal atan a duh ta bik lo che,” a ti a. Saula ang ringtu, Kristian inti rawngbawltu hming pu si, Pathian rawngbawl lo, tih tur ti lo hi Pathian laka sualna a ni. Mahni engmah ni lo, pawimawh lo, tê tak têa inhmuhna, ringlo zingah, hnam dang zingah leh sakhaw dang zingah min hretu an awm lo tia sual tih pawisak lohna hi Pathian hmaah sual a ni. Pathianin ti tura min phût tih loh te, in loh tur in te, thil rûk te, tih loh tur hre reng chunga tih luihna sualte hi Pathian huat zâwng tak a ni. Chu vangin, tih tur leh tih loh tur te hi hre chiang ila, Pathian hmaah inthawina aiin thu awihna a that zâwkna thurûk te hi a takin kan nunah lang chhuak hrâm rawh se. Amen.

thulakna;mizokhawvel

LALPAA LAWMNA

LALPAA LAWMNA


-Rev. Vanlalzuata
(Lalpa chunga lawmna chu in chakna a ni si a’ Neh. 8:10)

Nu pakhat hian fa sawm a nei a. A fa zawmte zinga pakhat chu tun lai sualnain a man ve avangin a nu chu a hlim thei ta lo va. Pastor hnenah a kal a, “Pastor, min tawngtai teh, ka fa sawmte zinga pakhat a sual lutuk a, ka tawngtai thei tawh lo va, ka inkhawm a tui tawh lo ve, Bible pawh ka chhiar ngai tawh lo a ni,” a ti a. Pastor chuan a lu chungah kut nghatin, “ Aw Lalpa, he nu hi fa sawm i pe a, an vaiin an sual em em mai a,” tiin a bul a han tan a. Nu chuan, “Ngawi teh Pastor, ka sawi i hre sual a ni, ka fa sawmte zinga pakhat chauh a sual alawm,” a ti a. Pastor chu a tawngtai tha leh a, “Aw Lalpa, he nu hi fa sawm i pe a, an zinga pangate chu an sual hle a ni awm e,” a han tih leh chuan nu chuan, “ a va mak em ve aw, pakhat chauh a sual ka tih kha, pakuate chu duhthusamin an tha alawm,” tiin a hrilh nawn leh a.
Pastor chuan a vawi thumna atan, “Aw Lalpa, he nu hi fa sawm i pe a, a fa sawmte zinga pakhat chauh a sual a, ( Nu chuan ‘a dik a dik’ a lo ti a). He nu hian a fa pakuate thatnaah i hnenah lawmthu sawi lovin pakhat chauh sual avangin Setana lamah a tan phah a, a inkhawm duh lo va, a tawngtai thei tawh lo va, Bible a chhiar tui tawh hek lo, chuvangin Lalpa, he nu hi a fa sawmte zinga pakhat hi a sual simtir la, pakuate hi sual zawk se a tha ang,” tia a chham lai chuan nu chuan a inhmuchhuak ta a.
“Pastor a tawk tawh e, ka lawmna tur a tam daih zawk a lo nih chu, Pathian chhanna pawh ka beisei lo, nangman min chhang fiah ta vek mai,” tiin lawm takin a hawng ta a.

Mihringte hian kan zawn ber chu lawmna a ni a, kan peih loh ber chu lawm a ni bawk. Tuna lawm tum lovin nakina lawm kan tum tlat a, chu chu sawiin hla phuahtu chuan, “Lawm kan peih loh avang zawkin lo la thleng lovah kan ngai,” a tih hi a dik hle. Pathian chuan lawmna tur hlir min thlen mawlh mawlh a, keini erawh chuan lawm lohna lai tur kan zawng lui tlat zel. Tuna kan neih saah lawm tum lovin kan la neih loh kan neih huna lawmah kan khek a, kan neih loh chu han nei ila, kan la neih loh bawkah kan lawm tumna chu a insawn zel a. Lawm tum reng rengin thlan ko tlang kan thleng leh thin.

Damdawi inah kal ila, natna khirh tak tuar an rum vawng vawng a, dam taka awmte an awt ngawih ngawih a, “Han dam leh ila chuan aw,” an ti vawng vawng a. Nimahsela keini, damdawi ina awm ngai lova kan duh duh thawk theite hi kan lawm chuang reng reng si lo va. Oxygen pek kan ngai lo va, khemo lak kan ngai lo va, thisen pek kan ngai lo va, biopsy result nghah tur kan nei hek lo. Kan mit a del lo va, kan piangsual hek lo va, hliampui kan tuar hek lo. Chuti chung chuan kan vui a, kan thin a rim a, lungngaiin kan rum a. Kan lawmna tur atan Pathianin thil ropui tak min tihsak a, ni tinin thil that min pe mawlh mawlh a. Lawmna tur hi a tam teh lul nen, mahse lawm kan peih lo tlat hi engvang nge ni ang le?

Kan lawm tur anga kan lawm theih loh chhan pakhat chu kan lawmna tur tam zawk aia lawm lohna tur kan thlir tlat thin vang a ni. Pathianin kan lawmna turin thil tam tak min tihsak laiin keini chuan min tihsak hmaih kan dap a. Duhthu kan sam vak vak a, kan duhthusam chu Pathian nemnghehtir kan tum a. Pathian hi kan peon ang chauhin kan ngai a, kan peon ni lovin, kan Pathian, kawng engkima kan thatna tura min thawhsaktu a nihzia hi kan hmuh fuh a pawimawh he.
Kawng dangin kan lawm theih loh chhan hi thlir leh ila. Pathian thu chuan, “Lalpaah chuan lawm fo rawh u,” tia min hrilh laiin keini chuan Lalpaah lawm tum lovin a thil pekah lawm kan tum tlat a. Chawkhawn thinlung puin Pathian hi kan dawr a, thil kan dil tlut tlut a. Habakuka chuan Lalpaa a lawmna nghehzia sawiin, a eizawnna leh a nghenchhan zawng zawng chhe vek mahse Lalpaah chuan a lawm tho o dawn a ni tih a puang a. Joba pawh kha a neih zawng zawng tihchhiatsak vek a nih hnuah, a taksa pawh hrehawm taka tuartir a nih lai khan a nupui chu phunchiarna thlalerah a cheng hman a, “ I Pathian sawi chhia la, thi mai teh,” a ti hial a. Joba erawh chuan, “Pathian hnen atangin thil tha kan hmu a, thil chhia pawh kan hmu ve tur a ni, Lalpa hming chu fakin awm rawh se,” a ti a.
Vawi khat chu Mission Vengthlangah kan awm laiin ka thiannuin vawkpui pahnih a vulh ve a; kei chuan ka hmunpui ve lo va. Vawkpui pahnihte chuan note 22 an hring a, miten an rawn hauh tak tak a. Khatih lai khan vawkte pakhat chu Rs. 2000/- a ni a, Rs. 44000/- vel nei thei tura inngaiin a hlim hle a, vawkte mana Wshing Machine a lei tur thu leh thil dang a lei tur a ziak chhuak hial a. Chutih vel lai tak chuan kan hotuten Mission Venga Mendaus Building luah chho turin min rawn ti ta thut a, vawkte pawh ngaihsak hman lo chuan kan ri ta rum rum a, vawkte 22 te chu an thi zo deuhthaw ta reng a. Ka thiannu chu a ngui lap mai a, a thianten an rawn rel nual a. Kan pahniha kan awm pawhin a vawkte thi pawi a tihzia chu a thunawnah a hmang rei ta deuhva hriain, I vawkte thi hi sawi sawi tawh lo teh, Habakuka kha ngaihtuah la, ‘Ran inah ran awm lo mahse, Lalpaah chuan ka lawm zel ang,’ a tih kha,” tiin ka zilh a. Ani chuan, “Lalpaah chuan ka lawm ve tho va, ka vawkpuiah ka lawm lo a ni mai alawm,” tiin min chhang a.

Min chhanna chu dikna chin nei, dik tluantling hauh si lo niin a lang. Mi, Lalpaa a lawm tak tak chuan a thil neihah leh a neih lohah pawh a lawm tur a ni zawk ang. “ A lawmna chu Lalpa danah a ni zawk,” tih ang khan kan lawmna chu Lalpaah a innghah chuan vanduainain kan lawmna chu min chhuhsak thei lo va. Thil neiha lawm kan tum chuan kan neih loh hunah kan lawmna a chuai mai thin. Abrahama pawh kha Sadom lalin rallak sum pek vek a tum lai khan Abrahama chuan, “ I lazai pakhat pawh ka la dawn lo. Abrahama hi keima tihhausak emaw i ti ang e,” a ti hmiah mai a. Lalpa chu a hausakna leh a lawmna a nihzia a hre chiang a. Chuti ang taka amaha innghat chu Pathian pawhin chumi zan la la chuan a rawn be ta a, “Abaraham, kei hi i phaw leh i lawmman nasa tak ka ni e,” tiin a rawn delhkilh a (cf Gen. 15:1).
Lalpaa lawm tak takte chu tuarna pawhin an lawmna a tikiang chuang lo mai ni lovin a tipung zawk hial niin a lang. Dam leh pawh inbeisei tawh chuang lo Cancetr vei te han kan chang hian mak ka tih thin chu hei hi a ni. Cacer vei chungin an lawmzia mittui parawl theuhin min hrilh mawlh mawlh a. Chutih laiin Cancer vei hauh lo te, natna nei reng reng lote kan lawm mang hauh si lo hi thil mak tak a ni. A chhan eng nge ni ang? Natna khirh tak tuar, dam chhuah leh pawh inring tawh lote chuan Isua ni lo thil dangah lawm an tum tawh lo va, Lalpaah chauh lawmna an zawng a, a hnena tlu lut thei lo dinhmunah an ding a. Lawmna chu an hmu ta ngei a, tuar chung pawhin an dam ta a, thi chungin an nung ta a ni. Chuti a nih chuan keini Lalpaa lawm hlei thei lote hian Lalpa ni lovah hian lawmna kan zawng khawtlai mai mai a lo ni e. Thing hmuna mautuai khawrh tuma chhuak ang kan ni a, kan hlawmchham hunah chuan Lalpaa lawmna tak tak chu ka la hmu ve chauh vang.

Nehemia chuan, “Lalpa chunga lawmna chu in chakna a ni si a,” tiin min hrilh a. Lalpa chuang lawm tlatte hi Setana pawhin a hneh theih lote an ni a, awlsam taka a hneh thin chu vui ching te, lawmna reng nei lova phunchiarna thlaler rama chengte hi an ni duh. Chuti ang mite chuan a thim zawngin thil an thlir a, an bula awm pawh a hahthlak a, khawvel hi a pik mup mai thin a ni. Thufing pakhat chuan, :Khaw thim chu anchhia lawh suh, bati chhi mai zawk rawh,” a ti a. A eng zawnga thil thlirtute chuan khaw thimah bati an chhi a, an nuih chuan mi zawng zawng an nui a, an tah chuan anmahni chauh an tap dawn tih an hre chiang a ni.

Chuti chuan Lalpa behchhanin thil neihah lawm tum lovin, Lalpaah lawm ila kan thil neihah kan lawm thei zawk ang. Natna tuar mekte pawh kan dam huna lawm tum lovin, Lalpaah lawmthu sawi ila kan dam zawk ang. Pastor pakhatinlo a tawngtai a, “ Lalpa he damlo nen hian kan lawm hauh lo va, mahse lawm luih hram hram kan han tum ang e,” a ti a. Setana hneh nen lawm luihte pawh hi i tum hram ang u. Kan hrisel lo emaw, kan rethei emaw, eng pawh ni rawh se; Lalpaah hian lawm phawt mai ila a fuh ber ang.

thulakna;mizokhawvel