Mizoram School tan Calendar Thar

P.L Liandinga

Calendar inpek te hi induhsakna chi khat a nih tehlul nen, kan sikul calendar thar a awm apiang hian a tha ti pawl leh ti lo pawl hi kan awm ziah a. Hei hi a nihdan tur dik tak pawh a ni reng a. Mizoram zirlai sing engemawzah chungchang thu a nih avangin sikul calendar hian a nghawng thui em em a, a thui chauh ni lovin mihring leh chhungkaw tam tak a nghawng avangin uluk takin kan ngaihtuah tur a ni.

Calendar pahnih : Calendar pakhat zawk January - December Calendar hi Mizoramin hun rei tak kan lo hmang tawh a, kum 2000 lai bawr vel atang khan Calendar thar, April - February/ March hi kan hmang ta a. He calendar zawk hi India ram pumpuiah hman tam ber a ni a, calendar hlui zawk hmang hi chu tlemte chauh an awm. Calendar hlui aia calendar thar hman chhan : Hotute thu leh hla zawng zawng kan va hre ve phak vek lo nain:

(1) Calendar thar, India ram pumpuia an hman tam zawk ang hi ram pum tihdan a nih avangin kan awmna ram, India ram hmun tam bera tihdan anga tih hi a tha zawk. Zirna sang leh phailam zirna kan pan dawnin mi tihdana kan tih a ngai leh tho tho. (2) National Games leh Sports chungchangah kan naupang chhuanvawrte zirna tihbahlah a hlauhawm. National Games leh Sports chu sikul naupang tan lehkhazir en zawnin ram pumin a duang a, chumi rual kan rem ve loh chuan kan nauten an tuar thlawn, hun remchangte kan bawhpelh phah thin.

(3) Kan hunpui ber, Krismas hman zawh chiaha admission tih ngai hi a hautak a, chulo rengah kan Krismas boruak nasa ta lutuk hi a ziaawm phah mahna.
(4) Thildang dang a la awm awm e.

Hun rei tak ata kan sikul calendar lo hman thin chu kan han thlak a. Kan Krismas boruak te a lo ziaawm ta sawtin a lang a, infiamna lama sikul naupang fel deuhte pawhin lehkha zir tibuai lutuk lovin thil an ti thei a.

Calendar hlui hman leh chhan : Mahse, tunah hian kum hnih kum thum lek kan la hman, kan calendar thar chu a hluia thlak leh zai kan rel niin a lang a. Ka lo hriat ve chinah chuan kan thlak lehna chhan ber chu hengte hi a ni:

(1) Pastor transfer nen a inrual lova, Pastor-te tan a remchang lo.
(2) Zirtirtu lamin thlasik chawlh hi rei se an tih avangin calendar hlui hi an duh zawk.
(3) Kan Kristian Kutpui aia Hindu kutpui chhunga chawlh rei zawk anga lang hi keini Kristian hlang hlak awmna state nen kan inhmeh lo.
(4) Thildang a la awm awm e.

Hniak tam lam nge kan zui a tlem lam? : Pastor transfer nena a inrual loh vanga school calendar zawk tihdanglam tumna a lo awm hrim hrimte a nih chuan Lal Isua pun buai kher lovin thiltih mak hmu ngeiah inngaih hial tur em ni aw ka ti deuhva. Pastor fa leh Pastor lo fate intam hleihziate ngaihtuahin he thil hi mak ka ti. Chu chauh ni lovin kan ngaihtuah dan kawngkal hrim hrim pawh a mak ka ti khawp mai. Pastor ni ta ila, hemi hi zu sawi chhuak ngam ta ila, hringei ramah pawh kal ngam zel tur khawpa huaisen angah ka inngai hial awm e. A lo ngaihtuah theitu ni ta ila, hemi changchawia naupang zawng zawng chunga ro ka rel a nih chuan keimah leh keimah pawh mak ka inti hial ang. Thlasik chawlh rei duh vang em ni? : Zirna that leh that loh hi thlasik chawlh rei leh rei loh azawnga teh ka vawikhat hriatna a ni hial awm e. Kan Mizoram boruak nuam tak maiah hian tunah phei chuan kan thlasik vanglai pawh hi chuti takin a na tawh lova, lo mangan ruk nak alaia a thlasik chawlh zawnga zirna kan han teh anga an han sawi ta chu a danglam ve ngawt mai. Zirtirtu thenkhat huan te, lo te neih a, thlasik chhunga zinvahte duh an awm avanga ram pumpui rualrem lo zawnga ro han rel phah tak chu kei thil mak hi ka hmu tlem bawk a, mak ka ti thei ngei mai. Sikul chuan naupang zirna (education) hi emaw a thupui ber tur ka lo ti a, thlasik chawlh hmang thiam laklawh zirtirtu thenkhat an awm avang maia hetia kan hnu lama han let leh tak rup rup mai chu a mak tih ngawt loh chu han Hallelui chiam chiamna lam tur thil a ni si lova, ngaihtuah dan a bangbo khawp mai. Kan Kristianna kawngah pawh calendar thar zawk, thlasik chawlh rei lote kha a ram pum ang pawha hlawk hlea kan lo hriat ve tawh tehreng nen a manganthlak ngawt mai. Calendar thar thatna : Krismas hunpui a lo thleng leh ang a, kan fateho exam zo, thawveng si, hun nei bawk si, tihtur chhawp thiam lo leh a ngaihna hre lo pa chuan fate ngaihtuahte kha hnapui takah kan neih leh mai thei. Calendar thar khan JAC te, VDP te duty ngai tehchiam lovin zirlaibu leh sikul routine-in kan khawtlang boruak min vawnsak nia kan lo hriat ve chu a ngaiah kan kir leh dawn poh zawng a nia le, calendar thar ngai hian kan meng hnuai raih mai ang tih ka hlau khawp ai.

Tu ngaihdan nge lak tur?: Education hi kan ngai pawimawh a, nu leh pa tam tak chuan an fate lehkha zirna turin loan an la a, renchem taka khawsain neih zawng zawngin fate education chu an ngaihtuah a ni. Chutihlai chuan sorkar anga thu vawthla pha chin tam ber hi chuan an fate hi calendar thar hmanna hmun, vairam lamah an thawn thla phiar a, helaiah vairam panna nei zo ve lo fate chu tu tute ngenna zahawm tak emaw ngai pawimawh thiam takin calendar hlui min hmanpui ang a, ti te pawhin a ngaihtuah theih. Mihring tana zirna (education) pawimawh em em zia ngaihtuahin kan education kalhung chherna atan chuan Sa zuar duhdan lak a fuh chiah lovang a, YMA lo inrawlh vakna tur pawh a ni lovang a, lehkhabu zuartute hmakhaw ngaia siam tur pawh a ni lovang a, MCS-ho emaw, sorkar hnathawk emaw ngaihdan lak bing pawh a fuh lovang. Ram pumpui kalphung te, educationist ngaihdan te, Research Findings te hman tangkai awm tak a ni. Hetia kan han sawi hian Sa zuar kan ti bik lo, lehkhabu zuartu kan ti bik hek lo, kan tih zawk tak chu eizawnna kawng khata eizawngtute thu ngaihchan emaw hi kalphung pumui nen a intawksir chuan a fuh vak lo thei kan tihna a ni. Dik tak chuan keini te ang, eng Commission Recommendation mah mumala sawi tur hre lote angte hi Education chungchang sawi tur hian kan tling lovin ka hria a. Kan zir leh kan thawh ve lam, naupang kum ruk hnuailam enkawlna chungchangah chuan sawi tur kan nei ve chauh turah ka lo ngai a. Mahse, tihdan thar that leh chhiat pawh hriat fel hmain kir leh tur thupek a lo awm tak phut maiah chuan ngaihdan ka'n thawh ve a ni.

Kristian kan ni : Kan Kristianna kan ngaihhlut em vanga calendar hlui hmanga December thla chhung zawng leh January thla chanve thleng han chawlh hian kan rinna lama min chawikan dan chiah ka la hre lova. Zirna hmun tam takah chuan puja chawlh hi chawlhkar hnih te, chawlhkar khat te a ni a. Puja chawlh hi thla khat lo ni ta se, Hindu sakhua an chawisanna tur ka hrethiam mang chiah lo. Kristian kan nihna tanchhana kan thiltih thenkhat hi chu kan ngaihtuah ngun a ngai em aw, ka ti. Kristian ram kan nih avangin zu te kan khap a, calendar hlui te pawh kan hmang dawn chu a ni teh poh awm a. Piantirh ata Kristian vek, thenawm zawng zawng pawh Kristian, chawlhni a inkhawm ziah, hmelhriat pawh Kristian lo chu pahnih khat chauh nei Mizote hian Kristianna nena inrem lo ngaihdan kan nei thiam em aw? ka ti. Chuti anih vang chuan hmasawnna leh inawpna thil tam tak a, 'keini Kristian,' kan tih tawh chuan hnial a rem vak tawh lova, mahse a point-ah chuan a tla deuh ni zelah ka ngai. Pa berin nupui fanaute kiangah pa ber kan nih thu sawi lauh lauh a ngaih fo mai chuan fel lo zawng a awm a ni.

Kan thiltih man hi kan pe mawlh ang : Thu tlukna lianpui mai hian man a nei a, hlawkna pawh a nei a. Vawiina kan thutlukna hi a man kan la pe ngei dawn a, eng angin nge kan pek a, a hlawkna nge kan chhiar ang a, a hlawk lohna lam tih chu kan la hmu ang chu.

[Vanglaini: April 5, 2004]